Daria Kacprzak jest wrażliwą, wykwalifikowaną autorką. Ciągłe doskonalenie umiejętności pozwala pisarce wychodzić naprzeciw potrzeb dzieci, młodzieży oraz dorosłych.

Kacprzak poruszyła temat zaburzeń autystycznych. Jej książka „Tajemniczy świat Witka. Mój brat ma autyzm”, spotkała się z dużym zainteresowaniem. Teraz pojawił się kolejny reportaż: „Tajemniczy świat Witka. Autyzm i sekrety przodków”. Daria Kacprzak zdradziła, że: „W książce zawarłam wskazówki, na jakie zachowania można zwrócić szczególną uwagę podczas rozwoju i funkcjonowania dziecka w okresie edukacji wczesnoszkolnej”.

Skupmy się teraz na najnowszym tytule, którym jest „Tajemniczy świat Witka. Autyzm i sekrety przodków”. Jaki jest cel powstania tego łatwego w zrozumieniu reportażu?

Reportaże staram się pisać prostym, zrozumiałym dla każdego językiem, dzięki czemu mogą również trafić do tak szczególnego odbiorcy, jakim jest dziecko. Pragnę jednak zaznaczyć, że preferowaną grupą odbiorców pozycji „Tajemniczy świat Witka. Autyzm i sekrety przodków” są dzieci po ukończeniu 10. roku życia, młodzież oraz osoby dorosłe. W utworze znajdują się treści, które mogą być niezrozumiałe dla najmłodszego czytelnika oraz trudne do odbioru dla osoby z wysoką wrażliwością emocjonalną. Chciałabym, aby reportaże trafiały do rodzin, stawały się lekturą poszczególnych jej członków i stanowiły inspirację do podejmowania rozmów dotyczących odmienności charakterów i osobowości ludzkich, a także coraz częściej pojawiających się zaburzeń ze spektrum autyzmu (ASD).

Wielowątkowa fabuła, dowodzi, że rodzinne perturbacje i zależności, wpływają na emocjonalne funkcjonowanie wszystkich członków rodziny. Czy to prawda, że osoby ze spektrum autyzmu mogą czuć się gorzej w natężeniu takowych sytuacji?

Trudna sytuacja, która pojawia się w rodzinie, wpływa na funkcjonowanie wszystkich jej członków. Przeżywanie problemów, a następnie poszukiwanie odpowiednich rozwiązań zależy od stopnia dojrzałości nie tylko intelektualnej, lecz także emocjonalnej. W przypadku osób z ASD mamy do czynienia z zaburzoną zdolnością do odbioru sygnałów o charakterze emocjonalnym, nieumiejętnością rozumienia i właściwego reagowania na emocje innych, a także często z nieświadomością odczuwania uczuć innych ludzi.

Osoby z zaburzeniami ze spektrum autyzmu przejawiają trudności w odbiorze i interpretacji uczuć, jednak szybko wychwytują symptomy przeżywanych emocji przez osoby z ich najbliższego otoczenia. W towarzystwie osób stabilnych emocjonalnie będą potrafiły odnaleźć spokój i się wyciszyć. Natomiast w zetknięciu z osobami zestresowanymi, nerwowymi będą reagować nadmiernym pobudzeniem, a czasami nieadekwatnymi do sytuacji reakcjami (agresja, autoagresja, izolacja, wycofanie).

Przeżywany w rodzinie stres spowodowany mierzeniem się z sytuacją trudną będzie odbierany przez osoby z ASD, mimo że sytuacja, w której się właśnie znalazły, nie będzie dla nich w pełni zrozumiała. Może to wpłynąć na pojawienie się nagłych zmian w zakresie ich funkcjonowania.

Zależności pokoleniowe stały się głównym tematem książki, „Tajemniczy świat Witka. Autyzm i sekrety przodków”. Czy uważa Pani, że dorośli odbiorcy, którzy mają bliski kontakt z osobą autystyczną, będą w stanie odnieść opisane sytuacje do prawdziwego życia?

Jestem przekonana, że osoby, w których rodzinie lub bliskim otoczeniu przebywa ktoś dotknięty ASD, z pewnością zainteresują się tą pozycją wydawniczą, w której odnajdą cząstkę swojego świata. Będą w niej mogły znaleźć pewne zbliżone wzorce zachowanie tylko osób z ASD, lecz także reakcje członków ich rodzin. Myślę, że istotną kwestią w moich reportażach jest zapoznanie czytelnika ze specyfiką funkcjonowania osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, a następnie podanie pewnych wskazówek dotyczących postępowania z pojawiającymi się wątpliwościami związanymi z rozwojem dziecka.

Wspomniany zostaje również moment wkraczania Witka w przestrzeń szkolną. Zachowania odbiegające od przyjętych, wzbudzają różne odczucia i reakcje pośród otoczenia chłopca. Czy rzeczywiście młodzi autyści napotykają tak wiele problemów?

Nieprawidłowe funkcjonowanie w różnych obszarach rozwoju osób ze spektrum autyzmu bywa szybko zauważane w ich środowisku rówieśniczym, a także często nierozumiane. Deficyty utrudniające odnajdowanie się w grupie to m.in.: zaburzona komunikacja, nieumiejętność uczestniczenia w interakcjach społecznych – ograniczony kontakt wzrokowy, trudności w inicjowaniu i podtrzymywaniu kontaktu, ograniczone zainteresowanie ludźmi. W końcu podejmowane zainteresowania i aktywności odbiegające od ogólnie przyjętej normy: brak zabaw naśladowczych, podtrzymywanie niefunkcjonalnych rutyn, nadmierne przywiązanie do stałości otoczenia. Wszystkie te i wiele innych zachowań przyczyniają się do wydłużonej aklimatyzacji w nowym środowisku.

Rodzina Witka również musi borykać się z niezrozumieniem. Czy uważa Pani, że w momencie kiedy pada diagnoza, autyzm, zmienia się funkcjonowanie najbliższego otoczenia?

Funkcjonowanie rodziny, której częścią jest osoba z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, wygląda inaczej jeszcze przed postawieniem diagnozy. Dziecko z ASD wymaga znacznie większej uwagi swych opiekunów. Wcześnie postawiona diagnoza dostarcza rodzicom odpowiedzi na wcześniej stawiane pytania, wątpliwości. Daje szanse na rozpoczęcie właściwej terapii dziecka oraz wzmocnienie jego obszarów rozwojowych.

W tej części historii Witka, pojawia się ciocia Leokadia, a wraz z nią tajemnica. Dlaczego zdecydowała się Pani w ten sposób urozmaicić tę książkę?

Sytuacja trudna, pojawiająca się w rodzinie, we wszystkich jej członkach wyzwala określone zachowania, nie zawsze typowe, sprzyjające pokonywaniu życiowych trudności, jak np. zaprzeczenie, izolacja, agresja oraz inne bardziej skomplikowane procesy, w których wyzwalane są pewne reakcje, nie zawsze podejmowane w sposób świadomy. Pewne zachowania, często wynikające z braku akceptacji danej sytuacji, pojawiają się i są powielane latami. Nabyta skłonność do mechanicznego wykonywania pewnych czynności z czasem staje się rutyną np. wyręczanie niemalże we wszystkim osoby z niepełnosprawnością. Moim celem było zwrócenie uwagi czytelnika na proceder, który może mieć miejsce w środowisku osób z ASD.

Oczywiście nadto szczegółów nie wolno zdradzać. Trzeba jednak zapytać, w jaki sposób chciałaby Pani zachęcić do sięgnięcia po "Tajemniczy świat Witka. Autyzm i sekrety przodków”?

Książka została napisana w celu zwiększenia świadomości dotyczącej zjawiska spektrum zaburzeń autystycznych w społeczeństwie. Świadomości, która znacząco wzrosła w ostatnich latach, jednak wciąż jest niewystarczająca. Nadal istnieją obszary, nie tylko tereny wiejskie, wbrew powszechnemu przekonaniu, lecz także środowiska dużych aglomeracji, w których zainteresowanie spektrum autyzmu wzrasta dopiero w momencie osobistego zatknięcia się z nim w najbliższym otoczeniu. W książce zawarłam wskazówki, na jakie zachowania można zwrócić szczególną uwagę podczas rozwoju i funkcjonowania dziecka w okresie edukacji wczesnoszkolnej.

Od lat zajmuje się Pani nauczaniem i terapią osób ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi oraz niepełnosprawnością. Trzeba zapytać, czy słyszała Pani hasło „epidemia autyzmu?

W środowiskach specjalizujących się w pracy z osobami z dysfunkcjami i zaburzeniami często spotykam się z tym lub bliskoznacznymi terminami wyrażającymi zauważalny przyrost osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu w społeczeństwie. Stwierdzenie to trudno potwierdzić, gdyż w Polsce nie posiadamy ogólnodostępnego systemu monitorowania zjawiska zaburzeń ze spektrum autyzmu. Jednak z analizy danych z raportu NIK dotyczącego wsparcia osób z autyzmem i zespołem Aspergera w przygotowaniu do samodzielnego funkcjonowania z 2020 r. wynika, że w latach szkolnych 2016/17 – 2018/19 liczba uczniów, u których diagnozowano autyzm lub zespół Aspergera zwiększała się o 20 procent rocznie. Na wzrost wskaźników mógł mieć wpływ powszechny dostęp do samej diagnostyki zaburzeń ze spektrum autyzmu, która została wprowadzona w Polsce dopiero w latach 80-tych i wciąż się rozwija.

A w jaki sposób, żeby złagodzić obawy ludzi i wyjaśnić, że autyzm nie jest chorobą?

Autyzm nie jest chorobą, jest zaburzeniem rozwojowym, które w istotnym stopniu wpływa na funkcjonowanie oraz rozwój dziecka. Wcześnie postawiona diagnoza zwiększa szanse na nadrobienie opóźnień rozwojowych, które przy niezdiagnozowanym spektrum autyzmu będą pogłębiały się z każdym rokiem. Wczesna diagnoza i wdrożona terapia zwiększają również szanse na osiągnięcie samodzielności przez osoby z ASD i podjęcie przez nie aktywności zawodowej w przyszłości. Pragnę wspomnieć, że wśród znanych i cenionych postaci w międzynarodowym środowisku artystycznym i biznesowym funkcjonują osoby z Zespołem Aspergera (zaburzenie ze spektrum autyzmu), tj. Anthony Hopkins, Elon Musk, Daryl Hannah.

Pewne jest, że nie zrezygnuje Pani z aktywności, jaką jest pisanie. Czy jest więc już pomysł na kolejną pozycję?

Mam kilka pomysłów, które będę chciała zrealizować. Na razie nie chcę zdradzać szczegółów, jednak z pewnością w moich kolejnych utworach będę poruszała tematykę dotyczącą problemów społecznych.

Kończąc, należy podziękować za udzielone odpowiedzi. Pani Dario, a czego powinniśmy życzyć Pani na przyszłość?

Trudno powiedzieć, staram się żyć teraźniejszością, nie mam odległych planów na przyszłość. Chcę się rozwijać. Jestem otwarta na to, co przyniesie mi życie.

Pierwsza część rozmowy z autorką – TUTAJ