Ogromne ilości dzieł sztuki uległy zniszczeniu podczas działań wojennych w 1939 roku oraz w latach 1944-1945. Wyjątkowo zaciekle niszczyli Niemcy zbiory biblioteczne – i prywatne, i publiczne – w ramach planu eliminacji polskich elit intelektualnych. Wielkie ilości dzieł sztuki – jak wielkie, trudno dziś choćby oszacować – zrabował Związek Radziecki. Wywózka polskich skarbów na wschód zaczęła się krótko po najeździe na Polskę we wrześniu 1939 roku, dopiero jednak poszukiwania i rabunki prowadzone przez radzieckie tzw. trofiejne otriady w latach 1944 i 1945 na wschodnich terenach upadającej Rzeszy, w tym i na przyszłych polskich ziemiach zachodnich i północnych, przyniosły Moskwie bajecznie obfite łupy. A Polsce – dotkliwe straty.  Szacuje się, że niemieccy okupanci i Armia Czerwona zrabowali bądź zniszczyli blisko 600 tysięcy obiektów naszego narodowego dziedzictwa kulturowego. Po wojnie tylko skromną cześć tych wywiezionych skarbów i pamiątek udało się odzyskać.

[Fragment ze wstępu, Sztuka zagrabiona: uprowadzenie Madonny / Włodzimierz Kalicki, Monika Kuhnke, s. 9]