Recenzja Z opowieści wschodnioeuropejskich
Zasadniczym pytaniem, pojawiającym się w publikacji jest: Czy literatura uzależniona jest od polityki? Snyder odpowiada dwojako, po pierwsze, iż literatura nie ma nic wspólnego z polityką, po drugie, że cała literatura jest polityczna. Pisarz postawiony jest przed trudnym wyborem, gdyż może całkowicie zaangażować się w życie polityczne lub odejść od polityki i być zupełnie neutralnym
Barbara Toruńczyk dowodzi, że literatury nie da się oddzielić od polityki, szczególnie, jeżeli chodzi o nasz kraj, w którym doszło do tak wielu przemian, głównie społecznych. Autorka twierdzi, że chociaż pisarze są zaangażowani w politykę, to literatura zawsze jest poza nią. Literatura, bowiem współistnieje ze światem zewnętrznym i go komentuje. Sztuka współkształtuje życie i buduje wyobrażenie pisarza o świecie.
Autorka porusza trudny temat, jakim jest nacjonalistyczne zaangażowanie
prawicowych pisarzy podczas II wojny światowej. W książce mowa jest nie
tylko o nacjonalistach, ale również o komunistach – w obu przypadkach
mamy do czynienia z konstruktywną krytyką, nie z potępieniem za czyny,
czy postawy. Podziwem obdarza ona przede wszystkim Czesława Miłosza i
Witolda Gombrowicza. Prócz tych dwóch nazwisk możemy przeczytać także o
Czapskim, Eliadym, Brodskim, czy Dąbrowskiej.
Tło historyczne i trudy przemian politycznych spowodowały, że twórczość literacka była na wysokim poziomie. Historia była bowiem bodźcem do działania i intensywnego tworzenia – była natchnieniem. Toruńczyk pisze z perspektywy redaktora paryskich „Zeszytów Literackich” – zaangażowanej społeczne, ale również z perspektywy pobocznego obserwatora. Pozwala to dostrzec jak bardzo w sposób pośredni i bezpośredni historia miała wpływ na ludzkie wartości i to, co ważne jest w życiu. Trudno więc było zachować swoje pierwotne wartości, prywatne odczucia, oddać się własnym pasjom, marzeniom, po prostu być indywidualistą.
Zbiór esejów nie jest, więc historyczną dywagacją, ale opowieścią o
pokoleniu Marca 68’. O tym jak żyć w świecie pełnym przemian i nowości,
jak sobie z nimi poradzić, kiedy mają one na człowieka tak wielki wpływ?
Jest to trudna książka, lecz niezwykle ważna dla współczesnego
pokolenia, bo uczy. Jest także hołdem dla tych, którzy tworzyli mimo
trudnych warunków polityczno – społecznych.
Zeszyty Literackie
Maria Dubis