Niemal milion złotych na Leksykon getta łódzkiego
Uniwersytet Łódzki stworzy Leksykon getta łódzkiego
Dr Adam Sitarek z Centrum Badań Żydowskich UŁ otrzymał prawie milion złotych z Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki na stworzenie Leksykonu getta łódzkiego – będzie to praca zbierająca wiedzę na temat dzielnicy utworzonej przez Niemców w 1940 roku. Projekt dra Sitarka jest jednym z 28, które otrzymały dofinansowanie w ramach konkursu Dziedzictwo Narodowe I/2017. Ministerstwo Nauki przeznaczyło na badania łącznie 32 miliony złotych.
Leksykon getta łódzkiego będzie to zbiór monograficznych haseł przygotowanych przez specjalistów z wielu dziedzin, m.in. historii, socjologii i literaturoznawstwa. Ma obejmować wszelkie aspekty funkcjonowania getta, życia jego mieszkańców, w tym jego cech unikalnych. Za podstawę leksykonu służyć będzie bogaty, unikalny zbiór dokumentów archiwalnych znajdujący się w zbiorach archiwów polskich (przede wszystkim w Archiwum Państwowym w Łodzi oraz w Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie) oraz ośrodków zagranicznych (Yad Vashem w Jerozolimie, YIVO w Nowym Jorku, United States Holocaust Memorial Museum w Waszyngtonie i in). Projekt jest zarazem kontynuacją myśli archiwistów – więźniów getta, którzy rozpoczęli prace nad Encyklopedią prowadzeni ideą stworzenia „materiału dla przyszłych badaczy“. Wyjątkową wskazówką dla zespołu jest odnaleziona w archiwum Ghetto Fighters House w Izraelu lista planowanych haseł Encyklopedii – z liczby 1347 haseł archiwistom zatrudnionym w administracji żydowskiej getta udało się opracować zaledwie 373 z nich.
Stworzenie Leksykonu ma być pretekstem do eksploatacji tego wyjątkowego dla polskiego dziedzictwa kulturowego zbioru i jego naukowego opracowania, a tym samym przyczynić się do upowszechnienia wiedzy na temat getta w Litzmannstadt. Autorzy projektu odwołując się do tradycji tworzenia leksykonów wiedzy chcą wpisać go na trwałe w ścieżkę badań kolejnych osób zajmujących się tą tematyką zarówno w Polsce jak i zagranicą, czemu służyć ma publikacja w języku angielskim. Integralnym elementem projektu jest polsko-angielska internetowa platforma, w której poza samym Leksykonem umieszczone będą cyfrowe skany istotnych dokumentów zaopatrzonych w aparat naukowy oraz bogaty materiał ikonograficzny. Tworzone na potrzeby platformy skany będą niejednokrotnie pierwszą ich cyfrową kopią, co przyczyni się do ochrony oryginalnych „papierowych“ części unikalnego zbioru.
Getto łódzkie jest obszarem, który od stosunkowo niedawna cieszy się zainteresowaniem naukowców. Mimo bogatej zachowanej dokumentacji materiały te przez wiele lat nie były w pełni rozpoznane i wykorzystywane w badaniach. Zachowana spuścizna getta łódzkiego posiada swoją specyfikę, m.in. wyjątkową trójjęzyczność (dokumenty pisane były w języku jidysz, polskim i niemieckim), która przez wiele lat była barierą dla pogłębionych badań nad dziejami getta. Ostatnie lata przyniosły wiele zmian w tym zakresie – badania podjęte zostały
zarówno przez historyków, archiwistów, jak i filologów. Ich plonem były pierwsze prace monograficzne oraz edycje wybranych źródeł, m.in.: Kroniki getta łódzkiego (5 tomów, 2009), zbioru przemówień Rumkowskiego (2011) oraz sporządzonej w getcie Encyklopedii (2014). Prace edytorskie i redakcyjne nad ostatnim ze wspomnianych tomów zrodziły koncepcję utworzenia obszernego Leksykonu, który ma stanowić wyczerpującą podstawę do badań nad dzielnicą zamkniętą w Litzmannstadt, a zarazem popularyzować wiedzę na jego temat wśród polskich i zagranicznych badaczy.
