Świadomość jest fundamentalnym narzędziem korzystnego przystosowania się do rzeczywistości. Im bardziej jesteśmy świadomi każdej sytuacji, im więcej ewentualności dostrzegamy, im więcej mamy możliwości wyboru, tym potężniejsi jesteśmy — być może nawet dłużej będziemy żyć.

Świadome życie oznacza dążenie do bycia świadomym wszystkiego, co ma wpływ na nasze działania, cele, wartości i postanowienia – oraz zachowywanie się zgodnie z tym, co widzimy i wiemy. Praktykowana z oddaniem uważność jest orientacją, dyscypliną, duchowym zaangażowaniem.

W książce Sztuka świadomego życia Nathaniel Branden odkrywa przed czytelnikami nowe terytorium, badając działanie ludzkiego umysłu, gdy działa on zgodnie z wymaganiami naszego życia i dobrego samopoczucia – a także wtedy, gdy tak nie jest. Pokazuje, jak ważne jest bycie racjonalnym i jak jednym z najważniejszych elementów tego jest pozostawanie w kontakcie z rzeczywistością. Książka jest wyraźnie natchnioną dyskusją na temat tego, co to znaczy praktykować cnotę racjonalności – temat o wielkiej wartości i znaczeniu dla każdego, kto dostrzega ogromną moc ludzkiego umysłu.

Rozdziały pierwszy i drugi przedstawiają „podstawowe zasady” świadomego życia i kładą podwaliny pod teorię Brandena poprzez badanie natury ludzkiej świadomości i jej właściwego związku z rzeczywistością. Łatwość Brandena w wyjaśnianiu tych tematów jest inspirująca.

Jego dyskusja koncentruje się wokół wymagań wypracowania odpowiedniego „poczucia rzeczywistości”. Jego analiza obejmuje wyjaśnienie praw tożsamości, przyczynowości i niesprzeczności oraz roli, jaką każdy z nich odgrywa w ułatwianiu świadomości i osiągnięciu zdrowia psychicznego. Analizuje różne znaczenia świadomości, definiuje i wyjaśnia znaczenie władzy rozumu oraz wyjaśnia, dlaczego nie ma potrzeby konfliktu między rozumem a emocjami, właściwie rozumianymi. Branden charakteryzuje rozum jako najwyższy przejaw funkcji integracyjnej, który jest zasadą świadomej integracji.

Jednym z kluczowych założeń Brandena w książce jest to, że orientacja na rzeczywistość, którą popiera, nie jest wrodzona. Trzeba ją zdobyć poprzez praktykę, a sposób na to nie zawsze jest oczywisty, nawet jeśli akceptujemy potrzebę bycia bardziej świadomym.

Jednym z wielkich atutów Sztuki świadomego życia jest to, że prowadzi nas przez wiele sytuacji, z którymi spotykamy się w życiu, za każdym razem pytając nas: Jak moglibyśmy być bardziej świadomi w tej dziedzinie?

Wiele jest tematów poruszanych przez Brandena w  tej książce – znaczenie rozumu, zaangażowanie w świadomość, problemy z unikaniem. Poprzez historie, sugerowane ćwiczenia i dyskusje autor zachęca nas nie tylko do zrozumienia jego stanowiska, ale do wejścia w stan umysłu, w którym jego zasady mają wpływ na nasze życie. Nie tylko opisuje wartościowe życie, zaprasza nas, abyśmy sami je odkryli.

W tej książce Branden klarownie wyjaśnia, co oznacza uważność:

– w miejscu pracy (co to znaczy pracować świadomie?)

– w obszarze relacji romantycznej (co to znaczy kochać świadomie?)

– w wychowaniu dzieci (co to znaczy być świadomym rodzicem?)

– w pogoni rozwoju osobistego (co to znaczy świadomie uczestniczyć w procesie własnej ewolucji?)

Jedną z najbardziej ekscytujących idei tej książki jest duchowość rozumu, która zachęca nas do ponownego przemyślenia naszych założeń dotyczących zarówno racjonalności, jak i duchowości. Praktyka świadomego życia zachęca nas do powtórnego rozważenia wielu naszych przekonań na temat naszych codziennych czynności, moralności, życia w epoce informacyjnej, również tej dotyczącej Boga. Wszyscy ludzie potrzebują poczucia podążania ważną duchową ścieżką, nieustannego dążenia do własnego rozwoju. Oczywiście ta koncepcja duchowości nie wymaga wiary w Boga, jak zakładałoby wielu ludzi. Nie pociąga też za sobą żadnej wiary w mistycyzm, chociaż, jak zauważa Branden, może równie dobrze obejmować pewne praktyki tradycyjnie kojarzone z mistykami, takie jak medytacja – którą, jak zauważa, wielu ludzi podąża jako droga do „zrozumienia siebie, zwiększona kreatywność, głębsze docenienie tego, co jest ważne w życiu, lepsze zrozumienie własnych procesów psychicznych, głębsze postrzeganie rzeczywistości i doświadczenie większego spokoju.

Przyznając silny, tradycyjny związek między duchowością a mistycyzmem, Branden silnie odróżnia swój pogląd na duchowość od poglądu na mistycyzm – który definiuje jako twierdzenie, że istnieją aspekty egzystencji, które można poznać za pomocą unikalnej zdolności poznawczej, której osądy są ponad autorytetem zmysłowej obserwacji lub rozumu.

Dziś jesteśmy narażeni na bezprecedensową ilość informacji i niesłychaną liczbę opinii na temat każdego możliwego aspektu życia. Nie mamy nic, co nas przed tym chroni, poza jasnością naszego myślenia. Sztuka Świadomego Życia to instrukcja obsługi naszego podstawowego narzędzia przetrwania. To także wezwanie do tego, co w nas drzemie najlepszego.

W tej nowej książce Nathaniel Branden analizuje dogłębnie, co to znaczy żyć świadomie — od najbardziej intymnych dziedzin życia, przez miejsce pracy, po sferę społeczną/polityczną. Jednym z najbardziej ekscytujących pomysłów, jakie wprowadza, jest duchowość rozumu. Jest w tej książce bardzo konkretna lekcja, o której wielu z nas słyszało – to jest – bądź miły dla siebie. Kiedy we wszystkim, co robisz, gonisz za perfekcjonizmem, masz skłonność do bycia wobec siebie bezwzględnym, karania siebie lub odkładania pewnej życzliwości, którą chciałeś sobie zafundować. Dlatego ważne jest, aby zrezygnować z perfekcjonizmu i skupić się na kochaniu tego, kim jesteś teraz (bo wszystko, co Ci się do tej pory przydarzyło, definiuje Cię) i być dla siebie miłym. Szczęście to doświadczenie wspinania się na szczyt.